Lobanja neandertalke iskopane 2018. unutar arheološkog lokaliteta i pećine Šanidar u Iraku konačno je rekonstruisana i premijerno prikazana u Netflixovom dokumentarcu o neandertalcima.
Kako su izumrli neandertalci?
Smatra se da su neandertalci izumrli prije oko 40.000 godina, a uzrok njihovog izumiranja je i dalje predmet rasprave i stvar nagađanja. Neandertalci su dominirali Evropom u periodu od otprilike 360.000 godina. Homo sapiens je migrirao iz Afrike prije otprilike 100.000 godina, tako da je postepeno tokom perioda od 60.000 godina zamijenio neandertalce.
Najnovija istraživanja pokazuju da su naše pretpostavke o inteligenciji i razvoju Homo neanderthalensisa bile uveliko pogrešne. Premda se termin neandertalac često koristi u pežorativnom smislu, trenutno nema dokaza koji bi potvrdili da je Homo sapiens bio inteligentniji od neandertalca.
Ključ najvjerovatnije leži u socijalnim strukturama koje su se razvile kod Homo sapiensa, nasuprot neandertalaca. Dok su robusnija građa i mesožderska ishrana favorizovali manje grupe, mršavija građa i raznovrsna ishrana koja se temeljila na upotrebu i mesa i biljaka u ishrani, je favorizovala opsežnije grupe ljudi. Raznovrsnost i potencijalni višak hrane doveo bi do toga da se Homo sapiensi mogu grupisati u veće grupe nego neandertalci.
Pored toga, veći čopori imaju više umnih sredstava za rješavanje određenih problema u zajednici, proučavanje prirode i invenciji tehnika za pravljenje oruđa i oružja.
To su neki od vjerovatnih razloga zašto je Homo sapiens opstao, a neandertalac izumro.
Shanidar Z
Krhka, spljoštena lobanja neandertalke na podu pećine na sjeveru Iraka, stara oko 75.000 godina, je konačno konzervisana i rekonstruisana.
Rekonstrukcija Shanidar Z se znatno razlikuje od prvobitnih depikcija neandertalaca, kada su se prikazivali više nalik životinjama. Prvobitne rekonstrukcije neandertalaca bile su prožete tadašnjim rasističkim pretpostavkama i idejama o mjerenju lobanje.
Šta nije u redu sa rekonstrukcijom Shanidar Z i koliko zapravo možemo znati o njoj?
Najnovija rekonstrukcija ipak, nas poziva da saosjećamo sa neandertalcima i vidimo njihovu priču kao dio šire ljudske istorije. Paleoarheolog Emma Pometory, sa Univerziteta u Kembridžu, ističe da nam Shanidar Z može pomoći da se povežemo sa time ko su oni zapravo bili.
Rekonstrukciju Shanidar Z su radili paleo umjetnici braća Kennis, koji su rekonstruisali lice modernog čovjeka s prepoznatljivom osjećajnošću i izrazima. Ova tendencija prema istorijskim rekonstrukcijama lica, koja poziva na emotivnu povezanost je sve češća uz pomoć 3D tehnologija i postaje sve prisutnija sa generativnom vještačkom inteligencijom.
Rekonstrukcije su proizvod kulture i okruženja koliko i skeletne strukture, a lice Shanidar Z je uglavnom zasnovano na pretpostavkama. Iako možemo uvidjeti iz oblika kostiju da je pojedinac imao istaknuto čelo ili druge osnovne strukture lica, ne postoje “naučni” dokazi o tome kako su mišići, nervi i vlakna lica bili raspoređeni preko skeletnih ostataka.
Pretpostavke prilikom rekonstrukcije
Braća Kennis su sami priznali da postoje stvari koje lobanja ne može otkriti, poput količine masnoće oko očiju, debljine usana ili tačnog položaja i oblika nozdrva. Ogroman je imaginativni i kreativni rad osmisliti boju kože, linije čela ili poluosmijeh, koji sugerišu prijateljstvo, pristupačnost i ljubaznost – osobine koje definišu savremenu emocionalnu komunikaciju.
Predstavljanje neandertalaca kao “sličnih nama” umjesto kao toljagom mašućih divljaka reafirmiše nedavnu reviziju percepcije neandertalaca, koja je istorijski i politički zanimljiva jer crpi iz savremenih ideja o rasi i identitetu, i revidira popularni narativ ljudske evolucije koji prioritizuje ljudsku kreativnost i saosjećanje.
To je kreativnost i mašta koja određuje prijateljski izraz lica koji čini Shanidar Z simpatičnom i srodnom. Ne znamo ni kakve vrste izraze lica su imali ili kakve izraze lica su smatrali značajnim u neandertalnom emotivnom dijapazonu. Da li su neandertalci imali vokalni raspon ili sluh modernih ljudi je predmet debate i bi značajno uticalo na socijalnu komunikaciju kroz lice.
Problematika rekonstrukcije fosila hominina poput Shanidar Z
Rekonstrukcija Shanidar Z osvjetljava problematičnu istoriju pripisivanja emocija, inteligencije, civilizovanosti i vrijednosti nekim licima, a ne drugima. Kako predstavljamo, zamišljamo i razumijemo lica ljudi iz prošlosti i sadašnjosti je politička, kao i društvena aktivnost.
Izvori:
Why did modern humans replace the Neanderthals? The key might lie in our social structures
Why Netflix idealization of a Neanderthal woman is a problem
Revealed: face of 75,000-year-old female Neanderthal from cave where species buried their dead
Dušan R 
Draško B 
vi ste najbolji vebsajt na svetu za obrazovanje. usput da li ce biti nesto na temu politike o Vucicu posto ja o b o z a v a m Vucica!
Odlican post!!!!!
Hey !
Thank You very much for this article !