Srpska pravoslavna crkva danas obilježava dva praznika posvećena svetom apostolu i jevanđelisti Luki i svetom Petru Cetinjskom. S druge strane, danas se među protestantima obilježava Dan Reformacije – kada je Martin Luter 1517. godine zakucao devedeset pet teza na vrata Crkve Svih Svetih u Vitenbergu.

Sveti apostol i jevanđelista Luka

Prema predanju, apostol Luka je autor Jevanđelja po Luki i Djela apostolskih. Kako navodi 2. poslanica Timoteju, on je bio prijatelj apostola Pavla. Vrlo je moguće da je bio jedan od sedamdesetorice pomazanih i poslatih svijetu prema izvještaju iz Jevanđelja po Luki 10.

¹ A potom izabra Gospod i drugijeh sedamdesetoricu, i posla ih po dva i dva pred licem svojijem u svaki grad i u mjesto kuda šćaše sam doći. ² A reče im: žetva je dakle velika a poslenika malo; nego se molite gospodaru od žetve da izvede poslenike na žetvu svoju. ³ Idite; eto ja vas šaljem kao jaganjce među vukove.

Luka 10:1-3

Sveti Luka je bio grk iz helenskog grada Antioha. Kao mladić bio je poučen u grčkoj filozofiji, medicini i umjetnosti. Takođe je bio i ljekar.

Predanje kaže da je apostol Luka prvi ikonopisac. On je navodno na drvetu naslikao Presvetu Bogorodicu – takozvanu Odigitriju. Odigitrija se smatra prvom i najstarijom ikonom.

Pravoslavni svijet proslavlja Svetog Luku 18. oktobra (po Julijanskom kalendaru), odnosno danas, 31. oktobra po Gregorijanskom kalendaru.

Sveti Petar Cetinjski

Sveti Petar Cetinjski je rođen 1748. u Njegušima kao Petar I Petrović Njegoš, od oca Marka i majke Anđelije. Bio je crnogorski svjetovni poglavar od 1782. kao i poglavar Cetinjske Mitropolije od 1784. do 1830. On je ujedno i jedna od najznačajnijih ličnosti crnogorske nacionalne istorije.

Zamonašio se oko 1760. godine, a sa svega 17 godina je postao đakon. Od 1765. se školovao u Rusiji, a nakon povratka je rukopoložen za jeromonaha nakon čega je ubrzo postao arhimandrit.

Za sveca ga je kanonizovao Petar II Petrović Njegoš 1834. godine.

Svima koji slave krsnu slavu želimo srećnu i bogom blagoslovenu slavu.

31. Oktobar 1517. – Dan Reformacije

Na današnji dan, 31. oktobra 1517. godine, Martin Luter je zakucao svojih 95 teza na vrata Crkve Svih Svetih u Vitenbergu. Ovim činom, Luter je otvorio jednu od najvažnijih stranica u istoriji hrišćanstva, označivši početak procesa koji će transformisati evropsku religijsku i političku scenu. Reforma koju je pokrenuo nije bila samo poziv na promjenu unutar crkve već i početak radikalne promjene u pogledu religijskih sloboda, odgovornosti pojedinca pred Bogom i položaja crkve u društvu.

Veliki dan za protestante

Ovo je najznačajniji dan za protestante, ali u svakom slučaju značajan i za nas druge. Luter je, suočen sa korupcijom i moralnom dekadencijom crkve, prepoznao potrebu za povratkom osnovnim principima hrišćanskog učenja. Njegova kritika indulgencija nije bila samo akt pobune, već izraz dubokog uvjerenja da je moguće uspostaviti čistu i pravednu crkvu.

Malo je reći kakve je posljedice reformacija ostavila na evropsko društvo. Ona je otvorila put religijskoj i političkoj decentralizaciji, ubrzala širenje pismenosti zahvaljujući štampariji, i podstakla razvoj obrazovanja i teološki napredak. Luter je vjerovao da svaka osoba treba da čita i razumije Bibliju, zato je počelo masovno prevođenje hrišćanskih tekstova sa tada prosječnom čovjeku nepoznatih na poznate jezike. Ovo je donijelo naročito intelektualno i duhovno oslobođenje.

Rodovi reformacije

Ključni rodovi reformacije su formacije novih denominacija. Luteranizam, kalvinizam (zanimljivost: Kalvin je 1517. godine imao samo 8 godina) i anglikanizam su samo neki od pokreta koji su se razvili tokom ovog perioda, a svaki ponaosob je oblikovao određene teološke i društvene vrijednosti. Reformacija je takođe dovela do razdvajanja crkve i države, čime je omogućeno stvaranje modernih država sa odvojenim zakonodavnim, izvršnim i sudskim organima vlasti.

Protestantizam je takođe izrodio i protestantsku radnu etiku, koja je naglašavala značaj rada i umjerenosti, a koja je prema Maks Weberu bila ključan faktor razvoja kapitalizma. Ovaj rod je mač sa dvije oštrice, imajući u obziru činjenicu da je to dovodilo do klasne nejednakosti. Protestantizam je takođe podsticao obrazovanje.

Negativna strana reformacije

Mada je reformacija donijela razne pozitivne promjene, uticaj reformacije nije bez mana. Reformacija je dovela do ozbiljnih društvenih podjela i sukoba, poput vjerskih ratova širom Evrope koji su odnijeli mnoge živote i doveli do dugotrajnih političkih i ekonomskih posljedica. Ideološke i teološke podjele među protestantima i katolicima su ostavile duboke tragove koji se i dan danas vide kroz religijsku netoleranciju i nasilje. Reformacija je dakle, u neku ruku, naglasila razlike koje su produbile socijalnu i političku nestabilnost.

Prekretnica u istoriji hrišćanstva

U svakom slučaju, reformacije je prekretnica u istoriji hrišćanstva i cjelokupnoj evropskoj civilizaciji. Ideali reformacije su postali temeljne vrijednosti savremenog svijeta. Iako je uticaj reformacije bio oslobodilački, ali i razdvajajući – reformacija ostaje simbol težnje ka istini i čistoći koja nadilazi sve oko nas.

Zanimljivost 🎃

31. oktobra se takođe u mnogim zemljama obilježava Noć vještica – Halloween. Praznik dolazi uoči hrišćanskog praznika Svih svetih kod Rimokatolika, a crkva na čiju je kapiju Martin Luter zakucao devedeset pet teza je upravo bila Crkva Svih Svetih.